ولوها به‌عنوان ابزارهای کلیدی و مهم در صنایع مختلف جهت کنترل و مدیریت جریان مایعات و گازها کاربرد دارند. دو نوع از رایج‌ترین ولوهای مورد استفاده بال ولو و پلاگ ولو هستند. این ولو ها برای قطع و وصل جریان، تنظیم جریان، جلوگیری‌کردن از بازگشت‌های جریان، کم کردن و تنظیم نمودن فشار در سیالات یا گازها بیشترین کاربردهای کنترلی را دارند.
این نوع ولوها به‌عنوان ولوهای منعطف و توانمند در تنظیم جریان شناخته می‌شوند. در مواردی که نیاز به کنترل دقیق‌تر جریان باشد یا در شرایطی که دما و فشار بالا اعمال می‌شود می‌توان از این شیرها استفاده کرد. در ادامه این مقاله به مقایسه Plug Valve و Ball Valve خواهیم پرداخت تا با کاربردها و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها بیشتر آشنا شده و بتوانید انتخاب بهتری متناسب با نیاز خود داشته باشید.
شیر توپی یا بال ولو چیست؟
Ball Valve یک شیر با حرکت چرخشی است که از یک دیسک توپی شکل برای قطع و وصل کردن و تنظیم جریان کاربرد دارد. این دیسک توپی در حقیقت جسمی کروی شکل است که یک سوراخ روی آن ایجاد شده و زمانی که شیر در حالت باز باشد، جریان از این سوراخ عبور داده می‌شود. این شیرها به طور معمول در صنایع نفت و گاز و مصارف خانگی و سیستم‌های آب و فاضلاب کاربرد دارند.
زمانی که شیر می‌خواهد در حالت باز قرار گیرد، توپی داخل آن چرخیده و در حالتی قرار می‌گیرد که سوراخ درون توپی با مسیر ورودی شیر و خروجی جریان از شیر در یک خط قرار گیرد تا سیال بتوانند از آن عبور کنند. همچنین زمانی که شیر می‌خواهد بسته شود، توپی آن چرخیده و سوراخ در جهت عمود بر جریان سیال قرار می‌گیرد، در نتیجه باعث قطع جریان خواهد شد.
بیشتر عملگرهای ولو به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که شیر توپی با یک چرخش 90 درجه در اهرم شیر، شیر از حالت کاملاً بسته به حالت کاملاً باز تغییر می‌کند. در شیرهای توپی زمانی که اهرم در جهت عمود بر محور شیر قرار گیرد می‌توان با کمک اهرم دستی شیر را باز کرد و زمانی که اهرم در جهت عمود بر محور شیر قرار گیرد، شیر بسته خواهد شد.
شیر سماوری یا پلاگ ولو چیست؟
شیر سماوری یا پلاگ ولو یک نوع ولو واحد کنترل جریان است که برای کنترل و قطع جریان مایعات و گازها در سیستم‌های مختلف، به خصوص در صنایع نفت و گاز، شیمیایی و پتروشیمی استفاده می‌شود. ویژگی‌های شیر سماوری یا پلاگ ولو عبارت‌اند از:
- طراحی عملکردی
پلاگ ولو دارای یک پلاگ است که با چرخش آن می‌توان جریان مایعات را کنترل کرد. این پلاگ معمولاً به‌صورت مخروطی یا مستقیم در داخل مسیر جریان قرار می‌گیرد.
- کنترل دقیق جریان
یکی از ویژگی‌های اصلی پلاگ ولو، قابلیت کنترل دقیق جریان مایعات است. با چرخش پلاگ به زاویه موردنظر، می‌توان جریان را به‌صورت کاملاً باز، کاملاً بسته، یا در وضعیت میانی تنظیم کرد.
- مقاوم در مقابل فشار و دما بالا
پلاگ ولو می‌تواند در شرایط دما و فشار بالا عمل کند. ازاین‌جهت صنایعی که با شرایط سخت محیطی سروکار دارند، می‌توانند از این شیر استفاده کنند.
- بستر مناسب برای تعمیر و نگهداری
پلاگ ولوها معمولاً به‌آسانی قابل تعمیر و نگهداری هستند و در صورت نیاز به تعویض پلاگ داخلی می‌توان این کار را به‌راحتی انجام داد.
تفاوت بال ولو و پلاگ ولو چیست؟
بال ولو (Ball Valves) و پلاگ ولو (Plug Valves) دو نوع از ولوهای کنترل جریان مایعات و گازها در صنایع مختلف محسوب می‌شوند. این دو نوع ولو در طراحی و عملکرد با هم یکسری تفاوت‌هایی دارند. فرق گیت ولو و گلوب ولو شامل موارد زیر است:
- ساختار و طراحی
بال ولو به یک توپ مجهز شده که به‌عنوان عنصر کنترلی عمل می‌کند. این توپ دارای یک سوراخ میانی است که با چرخش توپ، می‌تواند جریان مایع یا گاز را تنظیم کند. در واقع بال ولوها به‌عنوان ولوهای کاملاً باز یا کاملاً بسته شناخته می‌شوند.
اما پلاگ ولوها دارای یک عنصر کنترلی به شکل استوانه‌ای هستند که در داخل مسیر جریان قرار می‌گیرند. به‌طوری که با چرخش پلاگ می‌توان جریان را تنظیم کرد. این ولوها به ولوهای منعطف و توانمند در تنظیم جریان مشهور هستند.
- عملکرد
بال ولوها با چرخش توپ داخلی به سه وضعیت مختلف (باز، بسته یا جریان محدود شده) عمل می‌کنند. این نوع ولو به‌عنوان ولوهای کاملاً باز یا کاملاً بسته کاربرد دارند.
اما پلاگ ولوها می‌توانند با چرخش پلاگ در سه وضعیت مختلف عمل کنند. همچنین با استفاده از پلاگ می‌توان جریان را در وضعیت میانی نیز تنظیم کرد. به‌این‌ترتیب، این ولوها به‌عنوان ولوهای قابل‌تنظیم شناخته می‌شوند.
- کاربردها
بال ولوها معمولاً در مواردی که نیاز به کنترل جریان باشد، به‌عنوان یک ولو مناسب مورداستفاده قرار می‌گیرد.
اما پلاگ ولوها معمولاً در مواردی که نیاز به کنترل دقیق‌تر جریان باشد یا در شرایط خاص دما و فشار می‌توان از آن استفاده کرد. همچنین، برای تنظیم جریان‌های مایع با ذرات جامد مانند سیالات نفتی نیز می‌توانند کاربرد داشته باشند.
سخن پایانی
در پایان تفاوت شیر توپی و شیر سماوری به ما نشان می‌دهد که هر یک از این دو نوع ولو در شرایط و کاربردهای مختلفی قابل‌استفاده هستند و انتخاب آن‌ها وابسته به نیازهای خاص است. در حقیقت فرق Plug Valve و Ball Valve به کاربران امکان می‌دهد تا ولو مناسب با شرایط خود را انتخاب کرده و از آن بهره ببرند. انتخاب درست می‌تواند به بهره‌وری مناسب، کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی کمک کند. به‌عبارت‌دیگر، در انتخاب بین بال ولو و پلاگ ولو، توجه به نیازها و شرایط خاصی که می‌خواهید از آن استفاده کنید، بسیار مهم است. بنابراین در انتخاب و استفاده از این دو نوع ولو دقت و توجه بیشتری داشته باشید و حتما به کاربرد و ویژگی‌های هریک را مدنظر قرار دهید.
سؤالات متداول
1-کدام ولو برای کنترل دقیق‌تر جریان مناسب است؟
اگر نیاز به کنترل دقیق‌تر جریان دارید، پلاگ ولو (Plug Valves) می‌تواند بهتر و مناسب‌تر عمل کند. طوری‌که تنها با چرخش پلاگ، می‌توان میزان جریان را به‌صورت دقیق تنظیم کرد.
2-آیا بال ولوها قابلیت تنظیم جریان دارند؟
بال ولوها معمولاً به ولوهای کاملاً باز یا کاملاً بسته مشهور بوده و تنظیم دقیق جریان در آن‌ها معمولاً مقدور نیست.
